Hadi Sugito, Dhalang Wayang Kulit Senior Kang Digandrungi Wong Enom

Para sutresna wayang* biasane piyantun sepuh. Bahasa krama inggil kang digunakake dhalang nalikane nglakokake wayang kulit dadi sebab utomo wong enom ora seneng lan kesenian kang oyote saka India kuwi.  Boso Kromo inggil pancen ora gampang dipahami, opo maneh dening bocah enom kang umume isih asring ngomong ngoko saben dinane lan koncone.

Iki dadi tantangan kanggo para dhalang piye anggone wayang bisa dipahami wong enom kang sejatine para penerus bangsa uga penerus kesenian wayang lan pedahalangan kuwi. 

Awit soko perkoro kuwi mau, Hadi Sugito nggebrak jagad pedhalangan. Dhalang kang lahir 10 April 1942 iku milih migunaake basa Jawa kang gampang dipahami, dudu basa Jawa Krama Inggil koyo kang dadi pakem wayang kulit.

Gebrakane kuwi kasil, iki kawujud kanthi okehe wong enom kang seneng lan wayang uga ndadekake piyambake minangka dhalang idola. Apa maneh kajaba anggone ndalang gampang dingerteni bahasane, piyambake uga wasis anggone ndagel utowo nguculake humor. Para muda soyo seneng lantaran piyambake ora mung ngumbar banyolan sakjroning ‘goro-goro’, ananging  humor uga dibumbokake sakjroning adegan pokok (jejeran). Senajan ngono, banyolan kui uga diwenehake ana papan kang pas, saengga ora ngurangi makna lakon kang diusung.

Kajaba basane kang gampang dipahami dening bocah enom, Ki Hadi Sugito uga nduwe jurus liyane supaya wayang kulit luwih ‘asyik’ ing ngarepe para enom. Jurus kuwi ora liyo, yaiku piyambake nggawe sanggit utowo tatanan pagelaran supaya pakeliran biso dinikmati kanthi gampang lan menarik, amarga ngangkat situasi masyarakat ing saben dinane. Iki diilhami kasunyatan manawa piyantun kang serius uga asline biso nglucu alias duweni humor.

Anggone ndhalang, Ki Hadi Sugito biasane uga migunakake paraga tenanan (serius) koyo Puntadewa lan Werkudara kang kadang kolo uga  ngguwak lelucon kang pas lan konteks.  Kang luwih nyenengke manawa Ki Hadi Sugito anggone nglawak iku asli, kreatif lan ora nglarani wong siji lan sijine.

Malahan, Ki Hadi Sugito nduweni kosa kata kang khas nalikane mbanyol. Kosa kata kuwi mau misuwur ing masyararakat nganti saiki, koyo ‘coba jajali, prandekpuno, ngglibeng, prek, trembelane, uga menus lan sak panunggalane. Piyambake uga ora wedi nyebrang pakem lan nggawe celukan anyar kanggo tokoh-tokoh wayang, kaya Duryudana kang diarani ‘anak angger', Cuni kanggo nyebut Sengkuni. Banjur Durno kasebut wakne gondhel, lan Bilung diarani Trembilung.

Dene Ki Hadi Sugito kang kondang ing tahun 1970 iku uga nduweni kekhasan vokal utowo suara. Piyambake dikenal minangka salah sawijine dhalang kang bisa nyelarasake antarane suara dhalang lan suara gendhing.

Amarga kabisane iku, para pamirsane nganti koyo-koyo ana ing kasunyatan lan dudu ana ing pagelaran wayang. Eloke, pengalaman koyo ngono mau malahan uga bisa dirasakake dening para pemiarso radio utowo rekaman audio.

Siji maneh kang dadi keunggulane Ki Hadi Sugito, senajan pinter mbanyol lan migunake basa kang luwes ing sakjroning pementasan, nanging nalike ngusung lakon babonan (pokok koyo kang ana ing Epos Mahabarata utowo Ramayana) piyambek tetep manut pakem lakon. Nanging, anggone ngusung lakon carangan, piyambake nduwe inovasi supaya para pamirsane ora bosen.

Sakjroning nglakoni profesi minangka dhalang, piyambake uga konsisten ing wayang kulit gagrak Ngayogyakarta. Piyambake uga ora kepincut ngusung gagrak liyane mung kanggo ngerek pemirsane lan ninggalake fungsine minangka tuntunan.

Nanging kaendahane Ki Hadi Sugito ndhalang saiki mung ana ing kenangan. Amarga piyambake nutup yuswa wanci 9 Januari 2008 kepungkur, meneri 1 Sura 1941 (1 Muharam 1429 H). Sanajan wes luwih saka 10 tahun ‘tindhak’, nanging asmane ora bakal ilang ing manahe para sutresno wayang kulit uga para sutresna budaya, khususe budaya Jawa.

 

*Keterangan:

Wayang adalah seni pertunjukkan tradisional asli Indonesia yang berasal dan berkembang pesat di pulau Jawa dan Bali. Berdasarkan Prasasti Balitung yang dibuat pada abad ke empat. sudah ada catatan tentang wayang jawa, yaitu pada kalimat "Si Galigi Mawayang". 

Sedangkan berdasarkan catatan sejarah, wayang jawa telah digunakan untuk menyebarkan agama Hindu. Seni pertunjukannya menggunakan cerita Ramayana dan Mahabharata.

Demikian juga ketika Islam disebarluaskan di pulau jawa. Para wali juga menggunakan wayang jawa, ketika pertunjukan yang menampilkan “Tuhan” atau “Dewa” dalam wujud manusia dilarang.

Boneka yang terbuat dari kulit sapi, alias wayang diperbolehkan karena yang ditonton hanyalah bayangannya saja.

Para Wali kemudian membagi wayang menjadi tiga bagian berdasarkan daerahnya, yaitu Wayang Kulit di timur, wayang wong di Jawa Tengah dan wayang golek di Jawa Barat.

Hingga muncul istilah "Carilah wayang di Jawa Barat, golek ono dalam bahasa jawi, sampai ketemu wong nya isinya yang di tengah, jangan hanya ketemu kulit nya saja di Timur. Di wetan wiwitan".

Yang artinya  adalah, mencari jati diri itu di Barat atau Kulon atau kula yang ada di dalam dada hati manusia. 

Wayang itu tulen (asli) dari Jawa. Sedangkan "pakeliran" itu artinya,  "yang dipasang" antara bayang bayang dan barang aslinya. Maksudnya sama seperti dua kalimah syahadat.

Adapun Tuhan masyrik wal maghrib itu harus diterjemahkan ke dalam bahasa jawa dulu, yang artinya wetan kawitan dan kulon atau kula atau saya yang ada di dalam. Carilah Tuhan yang kawitan pertama dan yang ada di dalam hati manusia.

Semua filosofi tersebut ada berkat jasa dari Raden Patah dan Sunan Kali Jaga. Wayang inilah yang sekarang kita kenal sebagai wayang kulit. Untuk menyebarkan Islam, berkembang juga wayang Sadat yang memperkenalkan nilai-nilai Islam. 

UNESCO, lembaga yang membawahi kebudayaan dari PBB, pada 7 November 2003 menetapkan wayang sebagai pertunjukan boneka bayangan tersohor dari Indonesia, sebuah Warisan Mahakarya Dunia yang Tak Ternilai dalam Seni Bertutur (bahasa Inggris: Masterpiece of Oral and Intangible Heritage of Humanity).

Ketika misionaris Katolik, Bruder Timotheus L. Wignyosubroto, FIC pada tahun 1960 dalam misinya menyebarkan agama Katolik, ia juga mengembangkan Wayang Jawa, yang kemudian disebut dengan Wayang Wahyu. Cerita dari Wayang Wahyu bersumber dari Alkitab.

 

Sumber: id.wikipedia.org

 

  • Tips Mencari Tukang Bangunan Untuk Perbaikan Rumah Bocor

    Udara yang segar dan relatif dingin adalah alasan utama seseorang betah tinggal di Bogor. Bagaimana tidak, ditengah kota Bogor terdapat Kebun raya. Dengan luas mencapai 87 hektar (ha), Kebun Raya Bogor memiliki peran yang penting. Diantaranya menjadi paru-paru kota yang memasok oksigen yang berlimpah bagi warganya. Namun dibalik dari rasa nyaman yang dirasakan, warga Bogor ternyata kerap mengalami berbagai masalah akibat curah hujan yang tinggi salah satunya adalah atap rumah yang bocor.

Gua Maria Sumber Kahuripan - Paroki Santo Fransiskus Asisi Cibadak, Sukabumi

Salah satu tempat ziarah dan berdoa bagi umat Katolik di Sukabumi adalah Gua Maria Sumber Kahuripan. Yang terletak di Jl. Perintis Kemerdekaan No.29, Cibadak, Sukabumi, Jawa Barat 43155, sekitar ±19.33 Km dari Kantor Bupati Sukabumi. Gua Maria Sumber Kahuripan ini diresmikan oleh Uskup Bogor, Mgr Michael Cosmos Angkur, OMF pada tanggal 30 Mei 2004. Baca Selengkapnya...